شرح المصطلحات الفلسفیة (کتاب)«شرح المصطلحات الفلسفیه» فرهنگنامه ای مشتمل بر الفاظ و اصطلاحات فلسفی است که به همت جمعی از محققین از قریب به یکصد عنوان از مصادر اصلی قرن سوم تا سیزدهم هجری گردآوری شده است. ۱ - ساختار کتاباین فرهنگنامه به ترتیب حروف الفبا تنظیم شده است و پس از شرح اصطلاح ، منبع و صفحه آن ذکر شده است. هدف از تدوین آن نیز عبارت بوده از: ۱. قرائت مفاهیم علم فلسفه از خلال مصطلحات آن، ۲. ملاحظه تنوع آراء و نظرات، ۳. بررسی سیر معنایی اصطلاح و آنچه در خلال زمان به آن اضافه شده است، ۴. شناخت مصادر اصلی و غیر اصلی فلسفی. ۲ - گزارش محتوادر این فرهنگنامه کوشش شده است که از تکرار تعاریف متماثل خودداری شود و به ذکر آن در مصادر قدیمی تر اکتفا شود و به مصادر متاخری که همان تعریف را اضافه کرده اند اشاره شود، اما در موارد نادری بعضی تعاریف در ظاهر متماثل از تعدادی از مصادر مستقل و متکرر دیده می شود؛ این تعاریف اگرچه در نظر اول شبیه هم هستند، اما به لحاظ مفهومی مختلفند چراکه برخی کلمات پس و پیش شده یا برخی الفاظ از جانب بعضی فلاسفه اضافه یا کم شده است. نقل این تعاریف دلالت بر تطور تعابیر فلسفی در گذر تاریخ دارد. تعریف برخی مصطلحات به جهت اهمیتی که در فلسفه دارد، در جمیع مصادر فلسفی آمده است و لذا این قبیل مصطلحات با ذکر فرقهای موجود بین آنها ذکر شده است. نوع دیگری از مصطلحات مجرد از شروح وافیه یا از تعریف است؛ این امر بدین سبب است که مطلب قابل اعتنایی وجود نداشته یا محققین در استقصاء مصادر به آن نرسیده اند. این موضوع یکی از انگیزه ها بر فراهم آوردن مستدرک برای این معجم در طبع های بعدی است. مصادر این معجم از مهمترین کتب فلسفی در طول هزار سال است؛ اما با این وصف به برخی از کتب مهم مانند: « المطالب العالیه » فخر رازی و « احصاء العلوم » فارابی و « المحاکمات » ارجاع نشده است. در برخی مصطلحات مانند: ثقیل [۱]
شرح المصطلحات الفلسفية، مجمع البحوث الاسلامية، ص۷۱.
و خفیف [۲]
شرح المصطلحات الفلسفية، مجمع البحوث الاسلامية، ص۱۲۸.
، صحت و مرض [۳]
شرح المصطلحات الفلسفية، مجمع البحوث الاسلامية، ص۱۷۳.
که عنوان باید به شکل ترکیبی ذکر شود. آنکه حرف اولش مقدم است در ابتدا و کلمه دوم در جای خود آمده و به کلمه اول ارجاع شده است.۳ - پانویس
۴ - منبعنرم افزار حکیم بوعلی سینا، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |